Само определение прибора учета электрической энергии закреплено в Законе Республики Казахстан «Об электроэнергетике», под которым понимается техническое устройство, предназначенное для учета электрической мощности, электрической или тепловой энергии, разрешенное к применению в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан (подпункт 15) статьи 1).
Прямым назначением прибора учета электрической энергии является учет и фиксация принятой абонентом электроэнергии, посредством счетных механизмов, на основании, которого производится расчет между потребителем и электросетевой компанией.
Пунктом 381 Приказа Министра энергетики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 246 «Об утверждении Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей» предусмотрено, что все средства измерений и учета электрической энергии, а также информационно-измерительные системы поверяются и имеют сертификат о поверке или клеймо поверителя. Основной задачей проведения поверки прибора учета является определение его пригодности к использованию (применению), а также подтверждения его соответствия установленным нормативам.
Согласно пункту 4.1. Стандарта Республики Казахстан 2.4-2019 «Поверка средств измерений. Организация и порядок проведения» (далее СТ), пригодными к применению, в течение межпроверочного интервала, который устанавливается уполномоченным органом признаются средства измерений, поверка которых подтверждает их соответствие установленным метрологическим и техническим требованиям. В соответствии с пунктом 4.3 СТ, поверке подлежат средства измерений, применяемые в сфере государственного метрологического контроля, перед выпуском в обращение, после ремонта и в период эксплуатации после утверждения их типа или метрологической аттестации и регистрации в реестре государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан (ГСИ РК). При этом указанным стандартом отмечено примечание, согласно которому средства измерений, произведенные или ввезенные на территорию Республики Казахстан до 31.12.1998 и имеющие утвержденные методики поверки, поверяются на территории Республики Казахстан без дополнительных процедур по испытаниям, метрологической аттестации и внесению в реестр ГСИ РК, если прибор учета (счетчик) электрической энергии был ввезен на территорию Республики Казахстан до 31.12.1998 года и установлен, имеет утвержденные методики поверки, он не подлежит внесению в реестр ГСИ РК.
Положительные результаты поверки удостоверяются оттиском поверительного клейма, который наносится на средство измерений и (или) эксплуатационную документацию, и (или) сертификатом о поверке средств измерений. В случае же отрицательного результата поверки прибора учета и признания его непригодным к применению, то оттиск действующего поверительного клейма гасится и делается соответствующая запись в эксплуатационной документации, а действующий сертификат о поверке аннулируется и выписывается извещение о непригодности к применению по форме.
Отдел поверки средств измерений филиала «Семей» АО «НаЦЭкС» аккредитован на право поверки счетчиков электрической энергии однофазных, трехфазных активной и реактивной энергии классов точности 0,5S; 1,0 и 2,0. Поверочная лаборатория оснащена эталонными оборудованиями и имеет в штате квалифицированного специалиста на право проведения поверочных работ.
Электр энергиясын есепке алу аспаптары
Электр энергиясын есепке алу аспабының анықтамасының өзі «Электр энергетикасы туралы» Қазақстан Республикасының Заңында бекітілген, ол электр энергиясын, электр немесе жылу энергиясын есепке алу үшін арналған, белгіленген тәртіппен пайдалануға рұқсат етілген техникалық құрылғыны білдіреді. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген (1-баптың 15) тармақшасы).
Электр энергиясын есепке алу аспабының тікелей мақсаты – абоненттің қабылдаған электр энергиясын есептеу механизмдері арқылы есепке алу және бекіту, соның негізінде тұтынушы мен электр желілік кәсіпорын арасында есеп жүргізіледі.
«Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы №246 бұйрығының 381-тармағында электр энергиясын өлшеудің және есепке алудың барлық құралдары, сондай-ақ ақпараттық-өлшеу жүйелері тексеріледі және тексеру куәлігі немесе тексеруші белгісі бар. Есепке алу аспабының тексеру өткізудің негізгі міндеті оның пайдалануға (қолдануға) жарамдылығын анықтау, сондай-ақ оның белгіленген стандарттарға сәйкестігін растау болып табылады.
ҚР СТ 2.4-2019 «Өлшем құралдарын тексеру. Ұйымдастыру және өткізу тәртібі» 4.1 тармағына сәйкес, уәкілетті орган белгілейтін тексеруаралық интервалда пайдалануға жарамды, тексеру олардың белгіленген метрологиялық және техникалық талаптарға сәйкестігін растайтын өлшем құралдары деп танылады.
ҚР СТ 2.4-2019 «Өлшем құралдарын тексеру. Ұйымдастыру және өткізу тәртібі» 4.3 тармағына сәйкес, мемлекеттік метрологиялық бақылау саласында қолданылатын өлшем құралдары айналысқа шығарылғанға дейін, жөндеуден кейін және пайдалану кезінде олардың түрі бекітілгеннен кейін немесе метрологиялық аттестаттаудан және Қазақстан Республикасы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің (ҚР ӨМЖ) тізілімінде тіркелгеннен кейін тексеруге жатады. Бұл ретте, аталған стандартта 31.12.1998 жылға дейін Қазақстан Республикасының аумағына өндірілген немесе әкелінген және тексерудің бекітілген әдістері бар өлшем құралдары Қазақстан Республикасының аумағында қосымша тексерусіз тексерілетіні туралы ескертпе бар. 31.12.1998 жылға дейін Қазақстан Республикасының аумағына электр энергиясын есепке алу аспабы (есептегіш) әкелінген болса, сынау, метрологиялық аттестаттау және ҚР ӨМЖ тізіліміне енгізу тәртібі және орнатылған, бекітілген тексеру әдістері бар, ол ҚР ӨМЖ тізіліміне енгізуге жатпайды.
Тексерудің оң нәтижелері өлшем құралына және (немесе) пайдалану құжаттамасына қойылатын тексеру белгісінің мөрімен және (немесе) өлшем құралдарын тексеру актісімен куәландырылады. Есептеу құралын тексерудің теріс нәтижесі және оны пайдалануға жарамсыз деп таныған жағдайда ағымдағы тексеру белгісінің ізі өшіріледі және пайдалану құжаттамасында тиісті жазба жасалады, ал қолданыстағы тексеру актісі жойылады және нысанда пайдалануға жарамсыздығы туралы хабарлама беріледі.
«ҰлтССО» АҚ «Семей» филиалының өлшем құралдарын тексеру бөлімі 0,5S дәлдік класындағы бір фазалы, үш фазалы активті және реактивті энергияның электр энергиясын есепке алу аспаптарын тексеру құқығына аккредиттелген; 1,0 және 2,0. Тексеру зертханасы стандартты жабдықтармен жабдықталған және тексеру жұмыстарын жүргізу құқығына штат бойынша білікті маманы бар.