Нан жер бетінде шамамен алты мың жыл бұрын, дәнді дақылдарды өсіруді, ботқаны қайнатуды, содан кейін ашытылмаған шелпек пісіруді үйренген кезде пайда болды. Ашытылған қамырдан жасалған нан алғаш рет Ежелгі Египетте пісіріле бастады, содан кейін бұл өнер Грецияға және сол жерден Римге Мәсіхтен 400 жыл бұрын өтті. Римде нан себеті болып табылатын әлемдегі жалғыз наубайшы-Вергилий Эврисак ескерткіші тұр, ал рельефтерде қамыр илеу, оны кесу және пісіру бейнеленген. Бүгінгі күнге дейін нан пісіру процесін ғалымдар зерттеп, үнемі жетілдіріп, өндірісте шеберлер жұмыс істейді.
Кез-келген өнім сияқты, нан да пайдалы және зиянды болуы мүмкін, өйткені классиктер “Бәрі орынға, уақытқа және жағдайға байланысты”деп үйреткен. Негізінде, нан пайдалы және дәрігерлердің абсолютті көпшілігінің пікірінше, оны күнделікті, сонымен қатар әр тамақпен бірге жеу керек. Айта кетсек: қара бидай наны В1 витаминінің негізгі көзі болып табылады, нанда сүттен төрт есе, бірінші санаттағы сиыр етінен үш есе және тауық жұмыртқасынан 2,5 есе көп, ал күніне 150 грамм қара бидай нанын тұтыну Е дәруменінің күнделікті қажеттілігін толығымен қанағаттандырады. Ағылшын ғалымдары нанның қыртысында (бірақ оның үгіндісінде емес) күшті және пайдалы антиоксидантты (пронил-лизин) тапты. Әсіресе қара нан сорттарында көп. Жоғары сапалы нан сатып алуға байланысты мәселелерге ерекше назар аудару керек.
Әдетте, нан зауыттардан ыстық күйінде жіберіледі. Тасымалдау кезінде нан ылғалды буландырады және ауаны сіңіреді. Егер машинаның корпусы үнемі жуылмаса және дезинфекцияланбаса, онда қабырғаға тұндырылған хош иісті булану бактериялардың көбеюіне ықпал етеді, содан кейін қайтадан нанға түседі. Өнімдері бар науалар көбінесе бұл үшін жарамсыз машиналарда тасымалданады. Герметикалық зауыттық қаптамасы жоқ нан көбінесе дүкендерге жеткізіледі.
Бірақ ерекше саңырауқұлақтармен – картоп таяқшасымен (ака шөп) ластанған ұннан жасалған нанды сату әлдеқайда қауіпті. Микробиологтардың бақылауларына сәйкес, мұндай нан ескірмейді, керісінше сақтау кезінде жұмсарады, үгінді тұтқыр болады. Мұндай нанның қыртысын кесудің пайдасы жоқ: бүкіл бөлке саңырауқұлақ жіптерімен тесілген. Картоп таяқшасы асқазан-ішек жолдарының ауруларын ғана емес, сонымен қатар пневмонияны, қан ауруын және дененің жалпы улануын тудыруы мүмкін.
Мұндай нанның қыртысы бозғылт, кеуектілігі өте үлкен, үгіндісі ұсақталады. Бірақ адам картоп ауруын үстелде нан болған кезде ғана байқай алады. Нанның “Ауру” екенін оның түріне қарай анықтау мүмкін емес. Нан тағы бір қауіп төндіруі мүмкін. Күн сайын есепке алынбаған нанның көп мөлшері пісіріледі. Бұл әдетте жеке наубайханалардың өнімдері.
Сонымен, олардың кейбіреулері ескірген жабдықты, қауіпсіздік көрсеткіштері бойынша қазіргі стандарттау құжаттамасының талаптарына сәйкес келмейтін шикізатты пайдаланады. Көбінесе шағын жеке наубайханаларда тиісті құжаттама болмайды, Кеден одағы Комиссиясының 2011 жылғы 9 желтоқсандағы №880 шешімімен бекітілген “Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы” КО ТР 021/2011 техникалық регламентінің қауіпсіздік көрсеткіштерінің талаптарына өз өнімдерінің сәйкестігі туралы декларацияны тіркемейді. Осы жерден мұндай наубайханалар шығаратын нан өндірісін бақылауға мүмкіндік жоқ.
Денсаулығыңызды сақтаудың бір ғана жолы бар: қай жерде пісірілгені белгісіз, күдікті нан сатып алмаңыз, бірақ аккредиттелген сәйкестікті растау органында тіркелген сәйкестік декларациясы бар болған кезде нан сатып алыңыз. Қазақстан Республикасында өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған техникалық реттеудің мемлекеттік жүйесінің құқықтық негіздерін белгілейтін “Техникалық реттеу туралы” заң бар.
“ҰССО”АҚ Ақтөбе филиалының
импортталатын өнім секторының
меңгерушісі Г.С. Мукашева